Бүгінде әйгілі Мәшһүр Жүсіп ұрпақтары, «Мәшһүр Жүсіп» қоғамдық қорының мүшелері Мәшекеңнің үй-қорасын, тұтынған заттарын қайта жаңғыртып, ашық музей жобасын жасауға кірісті. Жобаның жай-жапсарын білу үшін Мәшһүр Жүсіптің шөбересі Абай Шарапиевпен хабарластық. Оның айтуынша, тәу етушілерді Ясная Полянадағы Лев Толстойдың ашық музейі сияқты дүние күтіп тұр екен.
– Былтыр Екібастұз қаласындағы «Мәшһүр Жүсіп» қоғамдық қоры өкілдерінің бастамасымен бабамыздың Ескелдідегі үйі қоршалып, айналасына 20 түп қайың, 20 түп терек, он шақты шырша ағаштары отырғызылған еді. Бүгінде үй-қорасын, қолданған заттарын қайта жаңғырту жұмыстары жалғасуда. Жақында екібастұздық ұста Темеш Тайжамалов құрастырған арба (трашпеңке) Ескелдіге әкелінді. Арба танымал жазушы Дихан Әбілевтің шығармасында суреттелгендей жасалды. Он төрт жасқа дейін Мәшекеңнің тәрбиесінде болған әкем Төлеубайдың да естеліктері назарға алынды. Әкемнің айтуынша, арбаның алдында атқосшы отыратын, артында жартылай күркемен жабдықталған Мәшекең отыратын орындық болған. Арбаның артқы жағында жеке заттарын салатын жәшік орналасқан екен. Жолға шыққанда жәшікке қант, шай, өрік-мейіз, бет сүртетін орамал, насыбай салынған шақша және тағы басқа заттарын алып жүрген. Әрине, арбаны жасау оңайға соқпады. Қазір ауылдардан ескі арбалардың дөңгелегін табу қиын. Соған қарамастан Темеш ұстаның шеберлігінің арқасында небәрі екі айдың ішінде бабамыздың трашпеңкесі қайта жаңғыртылды, – дейді А.Шарапиев.
Трашпеңке жайлы дерекке тоқталсақ. Дихан Әбілевтің әкесі Әбіл мен Абай Шарапиевтің атасы Шарапи дос болған екен. Д.Әбілевтің шығармасында мынадай естелік айтылады:
…Мәшекең Баянға барарында да, қайтарында да Мойылдыдағы біздің ауылға соқпай кетпейтін. Сонда тек қана біздің үйге түсетін. Сонда осы Күрең біздің қораның «сыйлы қонағы» болатын. Мені де танитын. Қасына барып маңдайынан сипап, тамағының астынан қақтым.
– Мұнда кірейік! – деді Шарапи аға атқорадан сол жақтағы бөлме есігін нұсқап. Мұнда Мәшекең жаңағы Күреңді жектіріп, өзі ғана мінетін трашпеңке арбасы мен темір табан, кашава шанасы тұр. Арба үстінде қамыт, доға жатыр. Соларды көрсетіп:
– Молда атамның әрқайда сапар серігі төрт түліктен жаңағы күрең, жансыздан жаңағы трашпеңке, шана, солардың сауыт-саймандары – қамыт, доға, божыға дейін мұра көремін. Сақтамақпын. Бірақ, кім білсін… Жыл жұтаңдап барады, – деп сәл күрсінгендей болды да: – «Иншалла» деп айтайын, ешкім тие қоймас бұларға, аса бір дүлей біреу болмаса, – деді…
Жоғарыда «Мәшһүр Жүсіп» қоғамдық қоры жайлы тілге тиек етілді. Осы ретте, ғұламаның шығармашылығын насихаттауда, өзге де игі істердің жүзеге асуына белсенді атсалысып жүрген қор мүшелерінің еңбегін атап өткен жөн. Мәшекеңді құрметтейтін өзге де ұлтжанды азаматтардың батыл әрекеті де мақтауға тұрарлық. Бір ғана мысал, Екібастұз қаласындағы Ленин көшесі Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің есімімен аталуы үшін елдің азаматтары теріс пиғылды жандармен күресіп, біраз тер төкті. Кейін сол көшеде Мәшһүр бабаның зәулім ескерткіші бой көтерді. Өзі жерленген Ескелді шатқалында да әжептәуір игі істер атқарылуда. Соңғы жылдары салтанатты қонақ үй салынып, Жаңажол ауылындағы музей осында көшірілді. Кесененің айналасы абаттандырылды. Жол мәселесі шешімін тапты. Қысқасы, тәу етушілерге барлық ыңғайлы жағдай жасалған. Мәшекеңнің кесенесі мен өзі тұрған үйдің ара қашықтығы шамамен 2 шақырым. Жыл сайын тәу етушілердің саны артып келе жатқанын ескерсек, үйге электр жарығы тартылып, жанына шағын қонақ үй салынса деген көптің тілегі бар.
Павлодар облысы,
Баянауыл ауданы
