Біздің ғаламда кемінде сексен миллион планета бар. Бұл соншалықты үлкен сан, оны елестету мүмкін емес. Жалпы, планеталардың салмағы, құрылымы мен көлемі де ерекше. Мысалы, тек Жердің салмағы ақ аюдың салмағынан шамамен алпыс миллиард есе ауыр.
Ғалымдар бұл сұрақтың жауабын тапты
Зерттеушілер гравитацияның бұл мәселедегі рөлін және планеталардың пішіні неге мінсіз шеңбер бола алмайтынын түсіндірді.
Планеталардың әрқайсысы дерлік дөңгелек. Олардың арасында тік бұрыш, додекаэдр немесе таблерон пішіні жоқ.
Бірақ неге олардың барлығы дөңгелек пішінді?
Бастапқыда планета жұлдыз айналасында айналатын тастар мен шаң бөлшектерінің бұлтынан құралады. Бөлшектер ауырлық күшімен біркелкі шар пайда болғанша тартылады. Бұл шар материяны көбірек тартатындықтан, ол жолындағы барлық нәрсені жинағанша үлкейеді. Ауырлық күші барлық бағытта бірдей әсер ететіндіктен, шар баяу дөңгелек пішінге ие болады.
Планеталардың формасы шынымен де шар тәрізді ме?
Шындығында, планеталардың дөңгелектілігі мінсіз емес. Мысалы, Жердің өзі шар тәрізді, бірақ үнемі айналуына байланысты оның “белінде” дөңестігі бар.
Жер өз осінің айналасында айналған сайын оның центрі төбесіне қарағанда көбірек ығысады. Бұл Жер полюстерге қарағанда экваторда жылдамырақ қозғалады дегенді білдіреді.
Белгілі бір жаста жаңа планета әрқашан ортасында дөңес болады. Сондықтан оның “полярлық” және “экваторлық” диаметрлері әр түрлі.
Бұл әсер жұмсақ планеталарда көбірек байқалады. Мысалы, негізінен газдан тұратын Сатурнның диаметрі экватордағы екі нүктенің арасында орналасқан, бұл полюстерден 11 000 шақырым үлкен.
Ғаламшар серіктері де дөңгелек пе?
Астероидтар мен ғаламшар серігінің көлемі кіші болады. Сондықтан, олардың тартылыс күші қатты емес, олар дөңгелек пішінді қалыптастырмауы мүмкін.
Мысалы, R Чурюмов-Герасименко кометасы Жердің салмағының триллионына сәйкес келеді және оның пішіні біртүрлі резеңке үйрек немесе балшықтан жасалған құмыраны еске салады.
